Ochrona przeciwsłoneczna to kluczowy element rutyny pielęgnacyjnej. Co to SPF? To pytanie prawdopodobne zadała sobie każda osoba, która trzymała w ręku krem z filtrem. Wybór produktu wydaje się być wyzwaniem, szczególnie biorąc pod uwagę różne rodzaje SPF. W tym artykule podpowiadamy, jak odnaleźć się w temacie ochrony przed słońcem.
Co to SPF?
SPF to skrót od anglojęzycznego terminu – Sun Protection Factor, czyli wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej. Wartość SPF określa, jak długo skóra będzie chroniona przed szkodliwym promieniowaniem UVB i oparzeniami słonecznymi. Wciąż można się opalić, nawet stosując najwyższe filtry.
Aby lepiej zrozumieć istotę kremów z filtrem, warto przypomnieć sobie podstawowe rodzaje promieniowania słonecznego. Promieniowanie UV można podzielić według długości fal elektromagnetycznych. Im krótsza fala, tym większa energia promieniowania. Wyróżnia się trzy pasma:
- UVA – długość fali od 320 do 400 nm. Ekspozycja odbywa się cały rok oraz nie powoduje zauważalnych skutków. Odpowiedzialne jest za fotostarzenie, ponieważ uszkadza kolagen oraz elastynę. Osłabia również działanie układu odpornościowego;
- UVB – długość fali od 280 do 320 nm. Największe nasilenie następuje w słoneczne, letnie dni. Efektem działania promieniowania UVB na skórę jest rumień, opalenizna, a czasem nawet oparzenia. W niektórych przypadkach nadmierna ekspozycja może doprowadzić do łagodnych i złośliwych postaci raka skóry;
- UVC – długość fali od 100 do 280 nm. W teorii jest to najbardziej szkodliwy i rakotwórczy rodzaj promieniowania, lecz jest pochłaniany przez atmosferę naszej planety.
Podsumowując, co to jest SPF? Jest to wskaźnik, który określa ile razy mniej promieniowania dociera do skóry po zaaplikowaniu danego preparatu.
Jeśli u danej osoby rumień występuje po 20 minutach, po zastosowaniu produktu z SPF 30 czas ochrony zwiększy się do 600 minut, czyli 10 godzin. Wartości te uzyskiwane są w laboratoriach.
Promieniowanie UV to zjawisko, które występuje cały rok, niezależnie od pory roku. To właśnie z tego powodu zaleca się, aby krem z filtrem był stałym elementem codziennej pielęgnacji skóry. Letnie promieniowanie UVB powoduje zauważalne efekty w postaci opalenizny, natomiast skutki UVA mogą być niezauważalne, lecz bardzo groźne. Promienie te mają dużą moc przenikania przez skórę, a w rezultacie mogą doprowadzić nawet do zmiany DNA komórek skóry.
Co oznaczają wartości SPF?
Na sklepowych półkach najczęściej można zauważyć produkty o wartościach SPF od 6 do 50+. Dokument pochodzący z Dziennika Urzędowego Komisji Europejskiej z dnia 22 września 2006 roku w sprawie skuteczności produktów ochrony przeciwsłonecznej (źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006H0647&from=ES) dzieli stopnie ochrony na 4 rodzaje:
- niska ochrona – dotyczy SPF od 6 do 10. Tego typu produkty nie chronią dostatecznie przed szkodliwym promieniowaniem. Z reguły nie zaleca się ich stosowania. Mogą się sprawdzić przy minimalnej ekspozycji na słońce lub osobom z bardzo ciemną karnacją;
- średnia ochrona – obejmuje SPF od 15 do 25. Produkty z tej grupy mogą być odpowiednie dla osób z ciemną skórą, jednak przy nieregularnej reaplikacji produktu lub stosowaniu zbyt małej ilości, ochrona może okazać się niedostateczna;
- wysoka ochrona – są to wartości SPF od 30 do 50. Stosując produkt z tej kategorii zgodnie z instrukcją, jest się w stanie zapewnić skórze bardzo dobrą ochronę;
- bardzo wysoka ochrona – obejmuje wartości SPF 50+. Jest to najwyższy wskaźnik ochrony, lecz warto mieć na uwadze, że żaden produkt nie pochłania promieniowania w 100%. Zgadza się, nawet SPF 100!
W jakim stopniu powyższe rodzaje SPF chronią skórę? Warto wiedzieć, że SPF 10 zapewnia ochronę przez określony czas w 90%, dla SPF 20 ta wartość wynosi 95% a produkty z SPF 30 chronią przez 97% czasu. SPF 50 zapewnia ochronę przez 98% czasu, natomiast SPF 50+ do 99%. Warto pamiętać, że wartości SPF się nie sumują!
Dobór kremu SPF a fototyp
Jak dobrać odpowiedni krem SPF? Warto wybrać najwyższy stopień ochrony – z pewnością sprawdzi się najdłużej, a ochrony przed szkodliwym promieniowaniem nigdy zbyt wiele. W razie wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który z pewnością odpowie na nurtujące pytania.
Pomocnym sposobem na dobór konkretnego stopnia ochrony może okazać się uwzględnienie fototypu skóry. Jest to nic innego, jak skala numeryczna, która określa kolor ludzkiej skóry. Została ona opracowana przez amerykańskiego dermatologa Thomasa B. Fitzpatricka w 1975 roku. Określił on 6 typów skóry, na podstawie reakcji na promienie UV:
- fototyp 1 – blada skóra, jasne oczy, jasne włosy, bardzo często występują piegi. Skóra jest bardzo podatna na poparzenia, nigdy się nie opala. Zaleca się stosowanie najwyższej ochrony;
- fototyp 2 – jasna skóra, jasne oczy, jasne lub brązowe włosy, często występują piegi. Skóra jest podatna na oparzenia, trudno się opala. Zaleca się stosowanie kosmetyków o bardzo wysokiej ochronie;
- fototyp 3 – kremowy odcień skóry, włosy i oczy ciemne, rzadko występują piegi. Skóra jest umiarkowanie podatna na poparzenia, średnio się opala. Zaleca się stosowanie kremów SPF o bardzo wysokiej lub wysokiej ochronie;
- fototyp 4 – oliwkowa lub jasnobrązowa skóra, ciemne włosy i oczy, brak piegów. Skóra zawsze się dobrze opala, nie ma skłonności do oparzeń. Zaleca się ochronę co najmniej stopnia średniego;
- fototyp 5 – brązowa skóra, ciemne oczy i włosy. Skóra bardzo rzadko ulega oparzeniom, dobrze i mocno się opala. W tym przypadku dozwolona jest ochrona niska lub średnia, jednak zaleca się ostrożność, szczególnie w słoneczne dni;
- fototyp 6 – ciemnobrązowa skóra, bardzo ciemne włosy i oczy. Wysoka zawartość melaniny sprawia, że skóra nigdy się nie opala i nie ma skłonności do oparzeń. Tak jak w przypadku fototypu 5, dozwolona (lecz nie zalecana) jest ochrona niska.
Analizując powyższe typy skóry, łatwo można dojść do wniosku, że Polacy zwykle potrzebują wysokiej lub bardzo wysokiej ochrony przeciwsłonecznej. Warto podejść odpowiedzialnie i poważnie do tematu, ponieważ odpowiednia ochrona przed promieniami UV i regularne konsultacje z lekarzem dermatologiem to najprostszy sposób na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia raka skóry.
Oznaczenia SPF
Sama wartość SPF określa jedynie stopień ochrony przed promieniowaniem UVB. Jak zatem chronić się w pełni przed szkodliwym promieniowaniem UVA? Na pomoc przychodzą oznaczenia, które są zawarte na opakowaniu.
Co to jest SPF z UVA w kółeczku?
UVA w kółeczku oznacza, że ochrona przed tym rodzajem promieniowania jest równa przynajmniej ⅓ wartości SPF.
Co to SPF z oznaczeniem PPD?
Najdokładniejszym wskaźnikiem jest PPD. Skrót ten pochodzi z języka angielskiego i oznacza Persistent Pigment Darkening. Ten faktor określa, ile razy mniejsza dawka UVA dociera do skóry, która jest pokryta filtrem.
Co to jest SPF z oznaczeniem PA?
Oznaczenie, które może się pojawić na produkcie pod skrótem PA również odnosi się do ochrony przed UVA. Obok wskaźnika można zauważyć od jednego do czterech plusów. Im większa ich ilość, tym lepsza ochrona. Producenci nie mają obowiązku umieszczania tej wartości na produkcie.
Oznaczenie HEV oraz IR
Powyższe oznaczenia są najrzadziej spotykane, lecz bardzo pomocne. HEV informuje, że kosmetyk chroni przed światłem niebieskim, które jest emitowane przez słońce oraz urządzenia elektroniczne. IR informuje o ochronie przed promieniowaniem podczerwonym.
Jakie są rodzaje SPF?
Znając odpowiedź na pytanie „co to SPF”, warto uzupełnić wiedzę i zrozumieć charakterystykę trzech podstawowych rodzajów kremów z filtrem.
Filtry chemiczne
Działanie filtrów chemicznych głównie polega na absorpcji, czyli pochłanianiu promieniowania. Kremy tego typu wchłaniają się w głąb skóry, dlatego należy pamiętać o odczekaniu przynajmniej 10 minut przed aplikacją kolejnego produktu.
Dużą zaletą jest ich odporność na wodę i tarcie. Niestety, charakteryzują się niską fotostabilnością. Oznacza to, że pod wpływem światła i temperatury zmniejsza się ich skuteczność. Z tego powodu zaleca się regularną reaplikację kremu.
Jak sprawdzić czy wybrany filtr jest chemiczny? Najpopularniejsze związki, których należy szukać w składzie to: Octocrylene, Benzophenone-3, 4 i 5, Drometrizole Trisiloxane, Homosalate, 3-Benzylidene Camphor. Jeśli jednak już jesteśmy w posiadaniu produktu, filtr chemiczny będzie się charakteryzował lekką, nietłustą konsystencją.
Filtry mineralne lub fizyczne
Działanie tych filtrów odbywa się w dużej mierze poprzez odbijanie promieniowania. W przeciwieństwie do filtrów chemicznych, nie są pochłaniane przez skórę i pozostawiają tłusty film. Z tego powodu trudno je stosować pod makijaż. Mogą powodować tzw. bielenie, czyli widoczną biała warstwę lub smugi na skórze.
Jakich składników szukać w składzie? Do filtrów mineralnych zalicza się przede wszystkim dwie substancje: ditlenek tytanu i tlenek cynku. W INCI mogą być opisane jako: Titanium Dioxide oraz Zinc Oxide.
Filtry mineralne zaleca się przede wszystkim do pielęgnacji skóry dzieci, kobiet w ciąży i dla alergików. Wynika to z tego, że skóra wrażliwa i alergiczna może źle reagować ze składnikami zawartymi w filtrach chemicznych (np. Benzophenone-3 i 4).
Filtry mieszane
Jak nazwa wskazuje, są połączeniem filtrów chemicznych i fizycznych. Chronią skórę na dwa sposoby – część promieniowania jest pochłaniana, a druga odbijana. Ich zaletą jest duża trwałość i odporność na wysokie temperatury.
Jak wybrać odpowiedni rodzaj SPF?
Niestety, nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Należy pamiętać, że wszystkie filtry, które są zawarte w składach kosmetyków są dokładnie przebadane i dopuszczone do stosowania przez Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów.
Osobom, które nie aplikują makijażu, mają skórę wrażliwą, suchą, mogą nieco lepiej sprawdzić się filtry mineralne. Wynika to z obecności ochronnego, tłustego filmu. Pod taki filtr można nałożyć ulubione serum lub krem i cieszyć się skutecznym nawilżeniem połączonym z ochroną.
Osoby, które borykają się z cerą tłustą lub aplikują makijaż mogą zaprzyjaźnić się nieco bardziej z filtrami chemicznymi. Wynika to z lekkiej, nietłustej formuły produktów.
Znaczenie ochrony przeciwsłonecznej w pielęgnacji skóry
Lekarze dermatolodzy zalecają stosowanie ochrony przeciwsłonecznej cały rok. Oczywiście, najważniejszym powodem jest ochrona przed rakiem skóry. Ekspozycja na słońce jest najsilniejszym czynnikiem rakotwórczym.
Najważniejsze zalety stosowania kremu z filtrem
Czerniak jest najgroźniejszym typem raka skóry, ponieważ może powodować przerzuty to wszystkich narządów. Należy mieć świadomość, że do jego wystąpienia przyczyniają się nie tylko czynniki genetyczne, ale także ilość przebytych oparzeń. Szczególną uwagę powinny zwrócić osoby, które mają na ciele liczne pieprzyki czy inne znamiona barwnikowe, ponieważ pod wpływem promieniowania mogą przekształcić się w złośliwe zmiany.
Promieniowanie UVA jest odpowiedzialne za fotostarzenie skóry. Oznacza to przyspieszenie procesu starzenia i w konsekwencji wczesne pojawienie się zmarszczek. Szkodliwość tego promieniowania nie jest zauważalna na pierwszy rzut oka, ale może prowadzić również do przebarwień oraz fotoalergii. Nadmierna ekspozycja jest “zapamiętywana” i może się kumulować, dlatego tak ważna jest ochrona przeciwsłoneczna od najmłodszych lat.
Stosowanie preparatów z wysoką ochroną ma ogromne znaczenie, ponieważ promieniowanie UVA jest obecne wśród nas przez cały rok. Należy mieć świadomość, że obecne jest również w pochmurne dni oraz przenika przez szyby.
Prawidłowa aplikacja kremu SPF
Niestety, jednorazowe nałożenie kremu nie wystarczy. Produkt należy reaplikować co 2-3 godziny. Należy pamiętać o ponownej aplikacji po jego usunięciu ze skóry, na przykład w wyniku kąpieli w wodzie czy wytarciu ręcznikiem. Najlepiej dołożyć taką samą ilość produktu, co za pierwszym razem.
Jak sobie radzić w przypadku makijażu na twarzy? Warto zaopatrzyć się w mgiełkę z filtrem lub sztyfty SPF. Istnieją też kosmetyki z filtrem w pudrze. Należy pamiętać, że te produkty służą do odnowienia ochrony – konieczne jest nałożenie kremu SPF pod makijaż!
Efekty regularnej ochrony przeciwsłonecznej
Czy stosowanie ochrony SPF naprawdę działa? W internecie można przeczytać wiele artykułów dotyczących tematu co to SPF i jakie są pozytywne skutki stosowania filtrów. Wśród nich jest badanie z 2021 roku, „Ageing research: rethinking primary prevention of skin cancer” (https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jdv.17660). Zawarte jest tam bardzo ciekawe zdjęcie, które przedstawia kobietę w wieku 92 lat. Stosowała ona ochronę przeciwsłoneczną przez ponad 40 lat, lecz jedynie na skórze twarzy. Różnica pomiędzy szyją jest ogromna!
Co to SPF? Podsumowanie
Podsumowując, SPF to oznaczenie, które można znaleźć na opakowaniach filtrów przeciwsłonecznych. Określa ono, jak długo skóra będzie chroniona przed promieniowaniem UVB. Obok oznaczenia SPF mogą pojawić się inne wartości, takie jak UVA ujęte w kółeczko, PPD oraz PA, które informują o stopniu ochrony przed promieniowaniem UVA. HEV oraz IR odnoszą się kolejno do ochrony przed światłem niebieskim oraz promieniowaniem podczerwonym. Liczba SPF określa ile razy mniej promieniowania dociera do skóry po aplikacji produktu.
Istnieją trzy typy filtrów – fizyczne, chemiczne oraz mieszane. Oczywiście, wszystkie są dokładnie przebadane i bezpieczne do użytku, jedynie różnią się działaniem. Filtry chemiczne w dużej mierze pochłaniają promieniowanie, a filtry fizyczne je odbijają. Mieszane polegają na połączeniu wcześniej wspomnianych działań. Ochronę SPF można znaleźć również w kosmetykach do makijażu, lecz należy pamiętać, że nie powinny być stosowane samodzielnie.
Lekarze zalecają stosowanie ochrony przeciwsłonecznej przez cały rok. Najważniejsze powody to zapobieganie nowotworom skóry oraz zapobieganie procesom starzenia. Najlepiej wybierać jak najwyższe wartości – ochrony nigdy zbyt wiele!
