W większości zakładów pracownikom do prawidłowego i bezpiecznego pełnienia swoich obowiązków wystarcza odzież robocza dostarczana przez pracodawcę, a czasami nawet organizowana we własnym zakresie. W niektórych przypadkach konieczne jest jednak stosowanie odzieży ochronnej, która nie tylko zastępuje prywatne ubrania, ale też chroni przed zagrożeniami wynikającymi z wykonywanych zadań. Powszechnie spotykane jest ubranie odblaskowe czyli np. kamizelka ostrzegawcza lub bluza odblaskowa, ale można spotkać się również z bardziej specjalistycznym rodzajem odzieży do pracy w trudnych warunkach. Szczególnym typem takich ubrań jest odzież chroniąca przed zagrożeniem chemicznym, nazywana czasami odzieżą chemoodporną lub chemoochronną. Jej używanie jest wymagane na stanowiskach, na których zagrożenia chemiczne w pracy mogą szkodliwie wpływać na zdrowie lub nawet zagrażać życiu pracowników. By skutecznie chronić się przed taką ewentualnością, należy odpowiednio dobrać środki ochrony indywidualnej, ale także przestrzegać zasad postępowania z czynnikami chemicznymi. Przygotowaliśmy najważniejsze wskazówki dotyczące pracy w takich warunkach.
W jakich branżach trzeba zwrócić uwagę na czynniki chemiczne w środowisku pracy?
Choć dla niektórych substancje chemiczne w środowisku pracy mogą wydawać się zagrożeniem występującym jedynie w branży chemicznej, oddziaływanie szkodliwych substancji jest sporym problemem w Polsce i w całej Unii Europejskiej. Eksperci szacują, że takie czynniki mogą powodować niemal 1500 chorób zawodowych.
Raport przygotowany dla UE w 2018 r. wykazał, że rocznie z powodu niebezpiecznych środków chemicznych występujących w firmach działających na terenie wspólnoty umiera aż 75 tys. pracowników. Jeszcze dłuższą listę od tej zatrważającej statystyki stanowi wypis osób, które ze względu na problemy zdrowotne wywołane substancjami chemicznymi w środowisku pracy muszą udać się na zwolnienie lekarskie lub zakończyć karierę zawodową.
Substancje chemiczne w pracy są bowiem codziennością nie tylko w branży chemicznej. tego typu czynniki są obecne także w przemyśle ciężkim, choćby związanym z hutnictwem czy wydobyciem złóż naturalnych. Ale ze szkodliwymi substancjami muszą zmagać się również pracownicy zakładów fryzjerskich czy kosmetycznych, pracownicy sprzątający przy użyciu środków chemicznych, osoby zatrudnione w zakładach produkcyjnych i laboratoriach medycznych, w przemyśle fotograficznym oraz na budowach. Skuteczna ochrona przed czynnikami chemicznymi urasta zatem do sporego wyzwania.
W jaki sposób substancje chemiczne w miejscu pracy mogą zagrażać zdrowiu?
Ochrona przed szkodliwymi substancjami jest tym trudniejsza, że warunki szkodliwe dla zdrowia są wywoływane przez środki różnego rodzaju, a czynniki chemiczne mogą szkodzić ludziom na wiele sposobów. Jest to związane z różnymi stanami skupienia takich substancji oraz ich szczególnymi właściwościami. Jedną z najbardziej oczywistych dróg, jakimi mogą wpływać na zdrowie, jest kontakt ze skórą. Niebezpieczne substancje mogą spowodować poparzenia i inne uszkodzenia naskórka, ale nie tylko. Brak odpowiedniego zabezpieczenia może bowiem prowadzić także do uszkodzenia poprzez skórę systemu nerwowego bądź narządów wewnętrznych.
Źródłem zagrożenia są również pyły i opary. W tym przypadku należy szczególnie uważać na to, by nie dostały się do oczu oraz dróg oddechowych. Przy braku zachowania odpowiednich przepisów BHP czasami możliwe jest również doprowadzenie do przypadkowego spożycia niebezpiecznych substancji. Wpływ niektórych środków chemicznych na zdrowie nie jest zresztą natychmiastowy i może ujawnić się dopiero po wielu latach.
Jak należy się chronić przed szkodliwym działaniem substancji chemicznych? Środki ochrony indywidualnej
Ważnym sposobem ochrony przed działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych w pracy jest wybór prawidłowych środków ochrony indywidualnej. Wiele firm stara się, by nie były one przesadzone, muszą jednak gwarantować pełen poziom ochrony. Przy podejmowaniu decyzji warto pamiętać, że jest ona testowana w warunkach kontrolnych, laboratoryjnych. W realnej pracy taki sam element odzieży ochronnej może zachowywać się inaczej w zależności od stanowiska pracy.
Drugą kwestią jest wygoda pracownika w czasie wykonywania obowiązków. Cóż bowiem z tego, że niektóre rękawice czy kombinezony będą gwarantować pełną ochronę, jeśli znacznie utrudniają ruchy, niemal uniemożliwiając realizowanie powierzonych pracownikowi zadań. Dlatego wybór środków ochrony powinien być podejmowany dla każdego stanowiska pracy indywidualnie. Na niektórych odpowiednia będzie jedynie odzież jednorazowego, krótkotrwałego użytku, na innych sprawdzą się bardziej uniwersalne kombinezony czy maski, których można używać wiele razy.
Szkodliwe warunki pracy – typy odzieży chroniącej przed zagrożeniem chemicznym
Linię obrony, na której powinny się zatrzymać szkodliwe czynniki chemiczne na stanowisku pracy, stanowi odzież chemoodporna. Wśród takich artykułów BHP znajdują się elementy odporne na działanie olejów, kwasów, pyłów, rozpuszczalników, farb czy lakierów. Zgodnie z europejskimi normami dotyczącymi odzieży ochronnej możemy podzielić ją na sześć typów:
- typ 1: to ubrania wykonane według norm EN 943-1 i EN 943-2, określane jako odzież gazoszczelna. Chronią przed cieczami, aerozolami, gazami i cząstkami stałymi;
- typ 2: odzież chroniąca przed podobnymi zagrożeniami, co ubrania typu 1, ale o mniejszej, niepełnej szczelności. To tzw. odzież niegazoszczelna, której wymogi również są opisane w normie EN 943-1;
- typ 3: to odzież chroniąca przed działaniem strumienia cieczy pod ciśnieniem, zgodna z normą EN 14605 + A1;
- typ 4: ubrania, które zabezpieczają przed rozpylonymi cieczami. Wytyczne na ten temat także zawierają się w normie EN 14605 + A1;
- typ 5: ubrania chroniące przed cząsteczkami stałymi, czyli odporne na pyły, opisane w normie EN 13982-1;
- typ 6: ubrania, które chronią przed opryskaniem substancją chemiczną. Określa się je jako odzież o ograniczonej skuteczności, ale jednocześnie gwarantującą podstawowy stopień ochrony, zgodny z normą EN 13034.
Warto jednak pamiętać, że normy definiują tylko minimalne wymagania, które musi spełnić odzież przeciwchemiczna. W związku z tym spełniające ją warianty ubrań mogą się między sobą znacznie różnić pod względem jakości wykonania, wytrzymałości czy odporności na poszczególne substancje.
Klasy odporności odzieży chemoochronnej
Ten ostatni parametr określa się zgodnie z zasadami przyjętymi w kolejnej normie – EN ISO 6529. Największy wpływ na odporność ubrań przeciwchemicznych ma jakość użytego do jej produkcji materiału, a dokładniej rodzaj użytego polimeru. Wspomniana norma dzieli ubrania przeciwchemiczne na sześć klas odporności. Kryterium jest czas przebicia, czyli okres, w jakim cząsteczki substancji chemicznych potrzebują na przedostanie się przez materiał. Jego wartość wyznacza maksymalny czas, w jakim odzież gwarantuje bezpieczeństwo w otoczeniu określonego czynnika chemicznego.
Odzież klasy pierwszej charakteryzuje się czasem przebicia na poziomie powyżej 10 minut. Kolejne klasy są odpowiednio bardziej odporne – np. klasa trzecia powstrzymuje chemikalia na ponad godzinę, a druga na co najmniej dwie godziny. Najwyższy poziom ochrony to klasa szósta, której czas przebicia to ponad sześć godzin.
Czynniki chemiczne w pracy – najważniejsze zasady postępowania
Bezpieczeństwo pracowników, którzy muszą uważać na środki chemiczne w zakładzie pracy, można podnieść również poprzez przestrzeganie określonych reguł postępowania. Dokładne wytyczne powinny być zawarte w regulaminach pracy każdego zakładu czy firmy. Warto o tym pamiętać, za wypadki w czasie pracy, również te spowodowane działaniem niebezpiecznych substancji, odpowiada bowiem kadra kierownicza. Oczywiście nie zwalnia to pracowników z zachowywania środków ostrożności – powinni być odpowiednio przeszkoleni, by znać procedury bezpieczeństwa związane z każdą z towarzyszących im substancji.
Oprócz takich specjalistycznych wytycznych warto również stosować się do kilku bardziej ogólnych reguł. Dotyczą one przede wszystkim kontaktów z nowymi, nieznanymi substancjami. W takim wypadku zawsze należy uważać nowo napotkany czynnik za potencjalnie niebezpieczny, i zachować jeszcze większe środki ostrożności. W pracy nie powinno się również używać żadnych nieoznakowanych substancji, nawet gdy wyglądają podobnie do tych, z którymi pracownik ma do czynienia na co dzień. Zabronione jest też mieszanie substancji chemicznych bez odpowiedniego przeszkolenia. Nigdy nie można być bowiem pewnym efektu takiego połączenia.
Ważne jest również zwrócenie uwagi na możliwy czas użytkowania kombinezonu przeciwchemicznego lub innego elementu garderoby chemoochronnej. Nie chodzi jedynie o czas przebicia warunkowany klasą odzieży, ale również realną możliwość pracy w określonych warunkach. Dotyczy to w dużej mierze temperatury środowiska pracy. Im wyższy poziom ochrony gwarantuje dane ubranie, tym więcej ciepła odczuwa organizm, co wiąże się ze spadkiem jego możliwości. Przyjmuje się więc, że w temperaturze 25 stopni Celsjusza czas pracy powinien wynosić 30 minut, po których pracownikowi przysługuje 30 minut odnowy. Ewentualnie, gdy wykorzystanie odzieży jest jednorazowe, można przedłużyć pracę o dodatkowy kwadrans. 45 minut pracy i 30 minut odnowy to również standard przy pracy w temperaturze 16 stopni Celsjusza. Najtrudniej pracuje się w odzieży gazoszczelnej, dlatego w przypadku konieczności jej stosowania warto jeszcze zmniejszyć przywołane czasy pracy bez względu na temperaturę otoczenia.
Autor:
Damian
Absolwent Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pasjonuje się sportem i historią. Na co dzień zajmuje się mediami społecznościowymi i marketingiem.
